Vacxin OPV1 là gì? Những điều cần biết về vacxin bại liệt

Bại liệt là một bệnh truyền nhiễm nguy hiểm bởi gây ra những hậu quả nặng nề. Hiện nay, có 2 loại vắc-xin bại liệt đang được sử dụng là OPV và IPV. Hãy tìm hiểu về vacxin OPV1 là gì?

Tổng quan về bệnh bại liệt

Bại liệt là một bệnh truyền nhiễm cấp tính do virus Polio (bại liệt) gây ra, gồm 3 tuýp 1, 2 và 3. Sau khi vào cơ thể, loại virus này sẽ xâm nhập vào hệ thống thần kinh trung ương và gây nên tổn thương ở các tế bào thần kinh vận động. Bệnh bại liệt có thể gây tử vong hoặc để lại di chứng liệt không hồi phục và tàn tật suốt đời.

Bệnh lây truyền từ người sang người qua đường tiêu hóa, chủ yếu lây nhiễm qua nguồn nước và thực phẩm. Đa số trường hợp trẻ em bị nhiễm virus bại liệt không có biểu hiện, nhưng một số khác lại bị liệt cơ hô hấp, suy hô hấp và có thể tử vong. Khi bệnh qua khỏi có thể để lại di chứng liệt suốt đời.

Các loại vacxin phòng bệnh bại liệt hiện nay

Cách phòng bệnh bại liệt hiệu quả là tạo hệ miễn dịch chủ động bằng cách tiêm hoặc uống vacxin bại liệt. Vacxin bại liệt là thành quả của toàn nhân loại, đã được đưa vào sử dụng trên thế giới lần đầu tiên vào năm 1952. Khoảng 10 năm sau đó, vacxin bại liệt đường uống Sabin (OPV) được sản xuất thành công tại Việt Nam.

Sau khi vacxin bất hoạt và vacxin sống giảm độc lực được đưa vào sử dụng, bệnh bại liệt đã được kiểm soát, tỷ lệ mắc và tử vong cũng đã giảm đáng kể. Sự ra đời của vacxin đã góp phần giảm tỷ lệ mắc bệnh bại liệt lên tới 99,9% trên cả 3 chủng virus. Hiện nay, virus bại liệt chỉ còn duy nhất 1 chủng virus còn lưu hành là virus bại liệt loại 1 (WPV1).

Tuy nhiên, để chủ động phòng bệnh và ngăn chặn nguy cơ bệnh bại liệt quay trở lại bất cứ lúc nào, ngoài việc triển khai công tác tiêm phòng bại liệt cho trẻ dưới 1 tuổi bằng vacxin đơn, thì các vacxin phối hợp cũng được nhà sản xuất tích hợp thành phần ngừa bại liệt. Điều này sẽ giúp trẻ phòng bại liệt hiệu quả song song với việc tạo miễn dịch đối với các bệnh truyền nhiễm nguy hiểm khác.

Vacxin OPV1 là gì? Những điều cần biết về vacxin bại liệt

Xem thêm: Vacxin lasota có tác dụng gì? Cách sử dụng như thế nào?

Hiện nay, có 3 loại vacxin phòng bệnh bại liệt:

Vacxin bại liệt đường tiêm IPV: Chứa virus bại liệt chết (sau khi xử lý) có tác dụng kích thích cơ thể tạo miễn dịch phòng bệnh. Loại vacxin này đã được đưa vào trong Chương trình Tiêm chủng mở rộng cho trẻ 5 tháng tuổi trên toàn quốc từ năm 2018.

Vacxin bại liệt đường uống OPV: Đây là vacxin sống giảm độc lực chứa virus bại liệt sống đã làm suy yếu và có tác dụng kích thích cơ thể tạo miễn dịch. Miễn dịch này giúp phòng vệ không cho virus xâm nhập vào cơ thể. Vacxin bại liệt dạng uống này nằm trong Chương trình Tiêm chủng mở rộng và trẻ được uống khi 2,3, và 4 tháng tuổi.

Vacxin phòng bệnh bại liệt phối hợp: Tại các điểm tiêm phòng dịch vụ, các loại vacxin phối hợp có thành phần ngừa bại liệt bao gồm:

• Vắc xin Tetraxim (Pháp) ngừa được 4 bệnh bại liệt, ho gà, bạch hầu, uốn ván.
• Vắc xin 5in1 Pentaxim (Pháp) ngừa được 5 bệnh bao gồm bại liệt, ho gà, bạch hầu, uốn ván và các bệnh gây do vi khuẩn Haemophilus influenzae týp B (Hib).
• Vắc xin 6in1 Infanrix Hexa (Bỉ) và 6in1 Hexaxim (Pháp) ngừa được 6 bệnh bao gồm bại liệt, ho gà, uốn ván, bạch hầu, viêm gan B và các bệnh gây do vi khuẩn Haemophilus influenzae týp B (Hib) gây ra.

Hiệu quả vacxin OPV1 là gì?

Vacxin OPV1 là gì? Đây là loại vacxin sống giảm độc lực dạng uống có tác dụng kích thích cơ thể tạo miễn dịch phòng vệ không cho virus xâm nhập. Vacxin OPV có tác dụng phòng bệnh an toàn,hiệu quả và gián tiếp truyền kháng thể từ người sang người.

Tuy nhiên, ở quần thể chưa được tiêm chủng, virus giảm động lực có thể lưu hành trong cộng đồng một thời gian dài, biến đổi thành một chủng virus mới mà nguồn gốc của nó là từ vacxin phòng virus bại liệt (cVDPV). Hiện nay, chưa tìm thấy dấu hiệu bệnh bại liệt tái xuất hiện trở lại có nguyên nhân đến cVDPV.

Vacxin OPV dạng uống chứa 3 tuýp kháng nguyên bại liệt (tOPV) 1,2,3 đã được triển khai cho trẻ 2,3 và 4 tháng tuổi trên thế giới hơn 50 năm qua. Theo đề nghị của Tổ chức Y tế Thế giới, Việt Nam sử dụng vacxin OPV mới gồm 2 chủng bại liệt 1 và 3 (polio 1, 3), còn chủng bại liệt 2 thì sẽ dùng vacxin tiêm.

Theo đó, kể từ tháng 6/2016, Chương trình Tiêm chủng mở rộng chuyển sang sử dụng vacxin OPV 2 tuýp (bOPV) thay thế cho vắc xin bại liệt uống 3 tuýp (tOPV) trước đây. Vacxin được khẳng định là an toàn và có hiệu quả cao trong phòng bệnh bại liệt.

Vacxin OPV1 là gì? Những điều cần biết về vacxin bại liệt

Xem thêm: Tìm hiểu căn bệnh và vacxin E Coli cho heo bạn cần biết

Lịch tiêm phòng vacxin bại liệt cho trẻ

Đối tượng có nguy cơ cao nhất bị nhiễm virus bại liệt là những người chưa được tiêm phòng vacxin bệnh này. Trẻ em, đặc biệt trẻ nhỏ dưới 7 tuổi là những đối tượng có nguy cơ cao nhất bị nhiễm bệnh bại liệt.

Hai loại vacxin bại liệt dạng uống và tiêm chỉ khác nhau về thành phần kháng nguyên phòng bệnh. Lịch uống và tiêm vacxin bại liệt của chương trình TCMR là uống 3 liều vacxin bại liệt (OPV) vào thời điểm:

• Liều 1: Trẻ 2 tháng tuổi.
• Liều 2: Trẻ 3 tháng tuổi.
• Liều 3: Trẻ 4 tháng tuổi.

Khi trẻ 5 tháng tuổi sẽ được tiêm 1 mũi vacxin IPV. Đối với tiêm phòng dịch vụ, các mũi tiêm có chứa thành phần bại liệt gồm:

• Vacxin 6in1 Infanrix Hexa (Bỉ) và 6in1 Hexaxim (Pháp), vacxin 5in1 Pentaxim (Pháp) tiêm 3 mũi chính từ 2, 3, 4 tháng tuổi. Mũi 4 tiêm nhắc lại khi trẻ 16 – 18 tháng tuổi.
• Vacxin phòng 4 bệnh Tetraxim (Pháp) nên được bắt đầu từ tháng thứ 2. Hai mũi tiếp theo tiêm cách nhau khoảng 1 – 2 tháng. Mũi nhắc lại được tiêm vào năm thứ 2.

Cũng như những loại vacxin khác, vacxin bại liệt qua đường uống hoặc g tiêm cũng có những tác dụng không mong muốn như: sưng, đau tại vị trí tiêm, sốt, quấy khóc sau khi uống vacxin. Đây là những phản ứng bình thường của cơ thể khi tiếp nhận vacxin và phụ huynh chỉ cần theo dõi, chăm sóc trẻ.

Các trường hợp chống chỉ định tiêm vacxin bại liệt

– Các trường hợp KHÔNG tiêm vacxin bại liệt gồm:

• Suy giảm miễn dịch ( suy giảm miễn dịch bẩm sinh, trẻ nhiễm HIV giai đoạn lâm sàng IV hoặc có biểu hiện suy giảm miễn dịch nặng) chống chỉ định tiêm chủng các vacxin sống giảm độc lực.
• Trẻ có tiền sử sốc hoặc phản ứng nặng sau tiêm chủng vacxin lần trước (có cùng thành phần): sốt cao trên 39°C kèm co giật hoặc dấu hiệu não/ màng não, khó thở, tím tái.
• Các trường hợp chống chỉ định khác theo hướng dẫn của nhà sản xuất đối với từng loại vacxin.

– Các trường hợp tạm hoãn tiêm chủng:

• Trẻ mắc các bệnh cấp tính và nhiễm trùng.
• Trẻ sốt ≥ 38°C hoặc hạ thân nhiệt ≤ 35,5°C (đo nhiệt độ tại nách).
• Có tình trạng suy chức năng các cơ quan (như suy hô hấp, suy tim, suy thận, suy tuần hoàn, suy gan, hôn mê…).
• Trẻ mắc các bệnh mạn tính hoăc  tim bẩm sinh kèm theo tăng áp lực động mạch phổi (≥40mmHg).
• Trẻ mới dùng các sản phẩm globulin miễn dịch trong vòng 3 tháng (trừ kháng huyết thanh viêm gan B) nên tạm hoãn tiêm chủng vắc xin sống giảm độc lực.
• Trẻ đang hoặc mới kết thúc đợt điều trị corticoid liều cao, hóa trị, xạ trị trong vòng 14 ngày cũng nên tạm hoãn tiêm chủng vắc xin sống giảm độc lực.

Lưu ý, không nên trì hoãn tiêm chủng nếu chỉ mắc các bệnh đường hô hấp hoặc cấp tính nhẹ mà không sốt. Bởi vì chỉ khi tiêm phòng đúng liều đúng lịch, vắc xin mới đạt được hiệu phòng bệnh tốt nhất.

Hy vọng những thông tin trong bài viết đã giúp bạn đọc nắm được hiệu quả của vacxin OPV1 là gì cũng như lịch tiêm chủng phòng bệnh bại liệt.