Những điều cần lưu ý khi tiêm vắc xin bại liệt cho trẻ

Bệnh bại liệt hiện nay chưa có thuốc đặc trị, mà chỉ có các phương pháp làm giảm triệu chứng bệnh. Do đó, cách phòng chống bệnh hiệu quả nhất là tiêm vắc xin bại liệt. Dưới đây là những vấn đề cần lưu ý khi tiêm vắc xin bại liệt cho trẻ nhỏ.

Bệnh bại liệt là gì?

Bệnh bại liệt là một bệnh truyền nhiễm do poliovirus tấn công hệ thần kinh. Trẻ em dưới 5 tuổi là đối tượng có khả năng nhiễm virus này cao hơn các nhóm khác. Theo Tổ chức Y tế Thế giới, cứ 1 trong 200 ca nhiễm virus bại liệt sẽ dẫn đến tê liệt vĩnh viễn. Ước tính có đến 95 – 99% người mắc bệnh bại liệt không có triệu chứng (bại liệt cận lâm sàng). Tuy nhiên, ngay cả khi không có triệu chứng, những người nhiễm virus này vẫn có thể lây lan và gây nhiễm trùng cho người khác.

Virus bại liệt khi vào cơ thể sẽ nhân lên ở đường tiêu hóa và thải ra ngoài qua phân. Virus bại liệt có khả năng tồn tại lâu ngoài môi trường và rất dễ lây. Nguồn chất thải này sẽ làm ô nhiễm nước uống, thức ăn và từ đó lây bệnh cho người khác qua đường ăn uống. Do đó, trước đây khi chưa có vắc xin phòng bệnh, virus này đã gây ra các dịch bệnh lớn ở khắp nơi trên thế giới.

Đến nay, bệnh bại liệt vẫn chưa có thuốc chữa đặc hiệu, mà chỉ có các phương pháp điều trị nhằm giảm bớt triệu chứng bệnh. Sử dụng vắc xin bại liệt là biện pháp phòng chống bệnh hiệu quả nhất.

Theo khuyến cáo của Tổ chức Y tế Thế giới sử dụng vắc xin bại liệt dạng tiêm hoàn toàn an toàn và giúp củng cố miễn dịch phòng chống bệnh bại liệt. Trẻ em cần được tiêm phòng bại liệt theo lịch tiêm chủng do Trung tâm kiểm soát và phòng ngừa dịch bệnh khuyến cáo.

Những trường hợp cần tiêm vắc xin phòng bại liệt bao gồm:

• Trẻ em từ 2 tháng tuổi trở lên.
• Những người đang sống ở khu vực đang có dịch bại liệt.
• Những người trước đây chưa được tiêm vắc xin bại liệt.
• Những người làm công việc chăm sóc trẻ em ở các nhà trẻ, trại trẻ mồ côi; nhân viên y tế chăm sóc nhiều đối tượng bệnh nhân; hoặc làm việc trong phòng xét nghiệm phải tiếp xúc với nhiều mẫu bệnh phẩm, trong đó có thể chứa virus bại liệt.

Trẻ em cần được tiêm phòng bại liệt theo lịch tiêm chủng

Các loại vắc xin phòng bệnh bại liệt hiện nay

Để phòng bệnh và ngăn chặn nguy cơ bệnh bại liệt quay trở lại, ngoài việc triển khai công tác tiêm vắc xin bại liệt cho trẻ dưới 1 tuổi bằng vắc xin đơn, thì các vắc xin phối hợp cũng được nhà sản xuất tích hợp thành phần ngừa bệnh. Vắc xin này sẽ giúp trẻ phòng bại liệt hiệu quả song song với việc tạo miễn dịch đối với một số bệnh truyền nhiễm nguy hiểm khác.

Hiện nay, có 3 loại vắc xin phòng bệnh bại liệt đó là:

– Vắc xin bại liệt đường tiêm IPV: Đây là vắc xin bất hoạt dạng tiêm chứa virus bại liệt chết có tác dụng kích thích cơ thể tạo miễn dịch phòng bệnh. Từ năm 2018, tiêm vacxin bại liệt này đã được đưa vào Chương trình Tiêm chủng mở rộng cho trẻ 5 tháng tuổi trên toàn quốc.

– Vắc xin bại liệt đường uống OPV: Đây là vắc xin sống giảm độc lực dạng uống chứa virus bại liệt sống làm suy yếu và có tác dụng kích thích cơ thể tạo miễn dịch.Từ đó giúp cơ thể có khả năng phòng vệ không cho virus xâm nhập. Vắc xin bại liệt dạng uống OPV nằm Chương trình Tiêm chủng mở rộng cho trẻ uống khi 2, 3 và 4 tháng tuổi.

– Vắc xin phòng bệnh bại liệt phối hợp: Tại các điểm tiêm phòng dịch vụ, các loại vắc xin phối hợp có thành phần ngừa bại liệt bao gồm:

• Vắc xin Tetraxim (Pháp) ngừa được 4 bệnh bại liệt, ho gà, uốn ván và bạch hầu.
• Vắc xin 5in1 Pentaxim (Pháp) có thể ngừa được 5 bệnh bao gồm bại liệt, uốn ván, ho gà, bạch hầu và các bệnh gây do vi khuẩn Haemophilus influenzae týp B (Hib).
• Vắc xin 6in1 Hexaxim (Pháp) và 6in1 Infanrix Hexa (Bỉ) có khả năng ngừa được 6 bệnh bao gồm bại liệt, ho gà, uốn ván, bạch hầu, viêm gan B và các bệnh gây do vi khuẩn Haemophilus influenzae týp B (Hib) gây ra.

Vắc xin bại liệt tiêm mấy mũi cho trẻ?

Vắc xin bại liệt bao gồm loại đơn giá chỉ phòng bại liệt có IPV dạng tiêm và OPV dạng uống được sử dụng trong chương trình Tiêm chủng mở rộng của Việt Nam. Bên cạnh đó còn có loại vắc xin phòng bại liệt kết hợp trong vắc xin 5 trong 1 và 6 trong 1 được sử dụng trong chương trình tiêm chủng dịch vụ như Pentaxim, Hexaxim, Infanrix hexa.

Vậy vắc xin bại liệt tiêm khi nào? Theo hướng dẫn của Tổ chức Y tế thế giới và Bộ Y tế Việt Nam hiện nay, lịch tiêm vắc xin bại liệt cho trẻ dưới 1 tuổi trong Chương trình tiêm chủng mở rộng được thực hiện như sau:

• Trẻ 2 tháng tuổi: uống vắc xin OPV lần 1.
• Trẻ 3 tháng tuổi: uống vắc xin OPV lần 2.
• Trẻ 4 tháng tuổi: uống vắc xin OPV lần 3.
• Trẻ 5 tháng tuổi: tiêm 1 mũi vắc xin phòng bại liệt IPV.

Nếu trẻ không được tiêm chủng theo đúng lịch thì phụ huynh cần được tiêm sau đó và càng sớm càng tốt. Việc sử dụng vắc xin IPV dạng tiêm và vắc xin OPV dạng uống là an toàn, sử dụng cùng lúc 2 vắc xin sẽ tạo miễn dịch phòng bệnh tốt hơn cho trẻ.

Cần tiêm vắc xin bại liệt cho trẻ dưới 1 tuổi

Những điều cần lưu ý khi tiêm vắc xin bại liệt cho trẻ

Trước khi tiêm vắc xin bại liệt cho trẻ, phụ huynh cần lưu ý một số vấn đề sau:

– Tạm hoãn tiêm vắc xin bại liệt cho trẻ trong các trường hợp:

• Trẻ đang mắc các bệnh nhiễm trùng hoặc bệnh cấp tính.
• Trẻ mới truyền máu, dùng các các sản phẩm từ máu hoặc globulin miễn dịch trong vòng 3 tháng trừ trường hợp trẻ sử dụng globulin miễn dịch điều trị viêm gan B.
• Trẻ đang hoặc mới kết thúc đợt điều trị bằng corticoid liều cao cần tạm hoãn sử dụng vắc xin sống giảm độc lực trong vòng 14 ngày.
• Trẻ sốt trên 37.5 độ C (đối với phòng tiêm ngoài bệnh viện), sốt trên 38 độ C (đối với phòng tiêm tại bệnh viện) hoặc khi hạ thân nhiệt xuống 35.5 độ C (nhiệt độ được đo tại nách).

– Không tiêm vắc xin bại liệt cho trẻ trong các trường hợp:

• Trẻ bị dị ứng với các hoạt chất, tá dược trong vắc xin hoặc dị ứng với neomycin, polymycine B, streptomycin.
• Trẻ có phản ứng nặng sau lần tiêm chủng vắc xin IPV hoặc vắc xin có thành phần IPV trước đó.
• Trẻ có tình trạng suy chức năng các cơ quan như suy hô hấp, suy tim, suy thận, suy tuần hoàn, suy gan đang giai đoạn cấp tính… có thể trì hoãn đến khi sức khỏe trẻ ổn định để sử dụng vắc xin cho trẻ.

Cách theo dõi sau khi tiêm vắc xin bại liệt cho trẻ

Để quá trình tiêm vắc xin bại liệt cho trẻ an toàn thì phụ huynh cần chú ý những vấn đề sau:

• Cho trẻ ở lại khu vực theo dõi sau tiêm chủng tối thiểu 30 phút sau tiêm để nhân viên y tế theo dõi và xử lý kịp thời nếu có phản ứng bất thường xảy ra.
• Khi bế trẻ cần chú ý không chạm, đè vào chỗ tiêm, không đắp bất cứ thứ gì vào chỗ tiêm. Bên cạnh đó, cho trẻ ăn đủ bữa, đủ số lượng, thường xuyên kiểm tra trẻ vào ban đêm.
• Phụ huynh tiếp tục theo dõi trẻ tại nhà từ 24 – 48 giờ sau khi tiêm. Đặc biệt cần chú ý các dấu hiệu như toàn trạng tinh thần của trẻ (tỉnh táo, li bì, quấy khóc…), hoặc trẻ ăn ngủ kém, bỏ bú, nhiệt độ, thở nhanh, khó thở, tím tái, rối loạn tiêu hóa, sưng đỏ vị trí tiêm, phát ban trên da… Khi phát hiện sức khỏe trẻ có gì bất thường cần nhanh chóng đưa đến cơ sở y tế gần nhất để được xử trí kịp thời.

Mặc dù vắc xin bại liệt dạng tiêm rất an toàn, nhưng cũng giống như các vắc xin khác, sau khi tiêm có thể sẽ gặp các tác dụng không mong muốn như:

• Phản ứng thường gặp: đau,  sốt nhẹ, xuất hiện quầng đỏ hoặc sưng tại nơi tiêm. Các phản ứng này sẽ tự hết trong 1 – 2 ngày.
• Phản ứng hiếm gặp: sưng, phù nề tại nơi tiêm có thể gặp trong 1 – 2 ngày. Phản ứng dị ứng, phát ban, phù mặt, nổi mày đay, đau khớp, co giật, cơ thể kích thích. Có thể bị sốc phản vệ với một trong các thành phần của vắc xin. Tuy nhiên, đây là các phản ứng hiếm gặp.

Cha mẹ cần đưa trẻ đến cơ sở y tế ngay khi có các dấu hiệu sau:

• Trẻ quấy khóc dai dẳng, kích thích, lừ đừ, vật vã, li bì, hôn mê…
• Trẻ phát ban, co giật, tay chân lạnh, da nổi vân tím, nôn trớ nhiều lần, bú kém, bỏ bữa…
• Trẻ khó thở, thở nhanh, có dấu hiệu rút lõm hõm ức, rút lõm lồng ngực, tím quanh môi…
• Sốt cao > 39 độ C, khó hạ nhiệt độ hoặc sốt kéo dài hơn 24 giờ
• Các biểu hiện khác thường làm cho mẹ lo lắng.

Trên đây là những điều mà cha mẹ cần lưu ý khi tiêm vắc xin bại liệt cho trẻ, hy vọng sẽ giúp cho quá trình tiêm chủng an toàn và hiệu quả.

Tổng hợp